โบทูลิซึม (Botulism)

หากสุนัขที่บ้านมีอาการแขนขาอ่อนแรง เหมือนเป็นอัมพาต อย่างกะทันหัน น้ำลายไหลยืด กลืนไม่ได้ แต่ยังคงรับรู้ได้เหมือนเดิม ยังฟังเจ้าของรู้เรื่อง มองตาโต้ตอบ เขาอาจจะกำลังมีภาวะโบทูลิซึม ซึ่งต้องรีบให้การรักษาด่วน

สาเหตุเกิดจากอะไร

เป็นโรคอาหารเป็นพิษชนิดหนึ่ง สาเหตุเกิดจากสารพิษที่ผลิตโดยแบคทีเรียชื่อ Clostridium botulism เป็นสารพิษที่มีผลต่อระบบประสาทและกล้ามเนื้อ ทำให้เสียชีวิตได้ทั้งคนและสัตว์ จำแนกสารพิษออกเป็น 7 ชนิด คือ A, B, C, D, E, F และ G

โดยพิษชนิด A, B, C, D, E สามารถก่อโรคในคนจากการกินอาหารที่ปนเปื้อนสารพิษ เช่น อาหารกระป๋อง เพราะเชื้อเจริญได้ดีในสภาวะไร้ออกซิเจน ในสุนัขและแมวมักเป็นชนิด C โดยการกินซากสัตว์ หนอนแมลงวัน ซากนก เป็นต้น

ส่วนในสัตว์กินพืช เช่น วัว มักพบพิษชนิด D ที่ปนเปื้อนมากับหญ้าสด หญ้าหมัก ธัญพืช

อาการเป็นอย่างไร

ในสุนัขมักได้รับสารพิษการจากกินอาหารไม่สุก มีพิษปนเปื้อน หรือไปแทะซากสัตว์ที่ตายแล้ว อาการมักเกิดขึ้นภายใน 2 ชั่วโมง ถึง 6 วัน หลังจากได้รับสารพิษ สุนัขจะมีอาการขาหลังเริ่มอ่อนแรงก่อนขาหน้า ต่อมาอัมพาตทั้ง 4 ขา ในที่สุดลามไปที่กล้ามเนื้อตามลำคอและใบหน้า เช่น กลืนไม่ได้ จึงมักเห็นว่าน้ำลายยืด หากรุนแรงมากขึ้นจะเกิดระบบหายใจขัดข้อง (เนื่องจากกล้ามเนื้อช่วยการหายใจเป็นอัมพาตไปด้วย) และอาจเสียชีวิตในเวลาต่อมา

สารพิษนี้มีผลเฉพาะกับระบบประสาทสั่งการของกล้ามเนื้อตามร่างกาย แต่ไม่มีผลต่อระบบประสาทที่เกี่ยวกับการรับรู้ นั่นหมายความว่า สุนัขยังคงมีความรู้เจ็บปวดได้ตามปกติ และระบบประสาทสัมผัสยังทำงานได้ตามปกติ การสื่อสารกับเจ้าของผู้เลี้ยงยังเป็นไปตามปกติ ไม่บิดเบือน

ผู้เลี้ยงอาจตกใจ เข้าใจผิดว่า เป็นโรคพิษสุนัขบ้า แต่จริงๆแล้วไม่ใช่ ความแตกต่างอันสำคัญอยู่ที่ว่า สุนัขยังสื่อสารกับเราได้ปกติ มีความรู้สึกปกติ การทำงานของสมองเป็นปกติ รับรู้ได้ปกติ ไม่ได้เป็นบ้า ส่วนน้ำลายยืดเป็นเพราะเขากลืนไม่ได้ ต้องรีบพาไปพบสัตวแพทย์ ก่อนที่จะสายเกินไป

ภาพขยายเชื้อแบคทีเรีย Clostridium Botulinum
Image credit: researchgate.net

การรักษาทำอย่างไร

การรักษา หากเป็นระยะแรกก็สามารถให้ Type C antitoxin (10,000 – 15,000 U) ฉีดเข้าหลอดเลือด หรือเข้ากล้ามเนื้อทุกๆ 4 ชั่วโมง แต่จะไม่ได้ผลกรณีที่ได้รับสารพิษมาเป็นเวลานานแล้ว นอกจากนั้นให้การรักษาตามอาการ หากได้รับการรักษาทันท่วงที สุนัขจะค่อยๆหายป่วย ภายใน 2-3 สัปดาห์

การใช้ยาปฏิชีวนะอาจมีผลเสียมากขึ้นจากการทำลายเชื้อแบคทีเรียแล้วทำให้มีการปล่อยสารพิษออกมามากขึ้น